CHYÊN ĐỀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY- HỌC PHÂN MÔN NHẠC LÍ-TẬP ĐỌC NHẠC LỚP 6

CHYÊN ĐỀ

ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DẠY- HỌC PHÂN MÔN NHẠC LÍ-TẬP ĐỌC NHẠC LỚP 6

I.  LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:

Âm nhạc là nghệ thuật của âm thanh, gồm giọng hát và âm thanh của các loại nhạc cụ. Giáo dục và giảng dạy âm nhạc cho HS phổ thông không nhằm đào tạo các em trở thành những  ca sĩ, những người làm nghề Âm nhạc mà thông qua môn học này để tác động vào đời sống tinh thần của các em, nhằm góp phần cùng các môn học khác thực hiện mục tiêu của nhà trường, mục tiêu cấp học, giáo dục một con người phát triển toàn diện về đức-trí-thể-mĩ.

Mục tiêu và nhiệm vụ môn Âm nhạc ở trường THCS nhằm giúp HS có một “Trình độ văn hoá Âm nhạc nhất định” bao gồm sự hiểu biết, năng lực thực hành tối thiểu và năng lực cảm thụ Âm nhạc. Do đó, đòi hỏi người GV đứng lớp phải có sự đầu tư thời gian để tìm tòi, nghiên cứu nhằm tìm ra phương pháp tối ưu trong quá trình tổ chức hoạt động học tập cho các em

Đổi mới phương pháp giáo dục nhằm tích cực hoá quá trình học tập của học sinh; để thực hiện được điều này, ngoài sự nghiên cứu về phương pháp truyền giảng, phương pháp tổ chức lớp học thì giáo viên còn phải nghiên cứu sử dụng các thiết bị công nghệ, các phần mềm hỗ trợ dạy học để ứng dụng. Công nghệ thông tin (CNTT) trong trường học được đẩy mạnh ứng dụng trong nhiều năm qua đã từng bước nâng cao chất lượng dạy học, tích cực thực hiện đổi mới phương pháp giáo dục. 

Ở trường THCS,Phân môn Nhạc lý - Tập đọc nhạc không thể đạt được mục tiêu như ở trường Âm nhạc chuyên nghiệp là học “Nhạc lý và đọc tập đọc nhạc” thời lượng học quá ít và đối tượng học sinh là đại trà. Vậy, những GV trực tiếp đứng lớp, để thực hiện được mục tiêu “Giáo dục văn hoá âm nhạc” ở trường THCS, chúng ta phải tổ chức như thế nào để cho các em tiếp thu nhanh bài học, nắm được kỹ năng thực hành âm nhạc để từ đó tạo nên sự hứng thú, sự yêu thích đối với môn học. Đó là vấn đề mà tôi luôn luôn suy nghĩ khi thực hiện giáo án lên lớp và trong thực tế giảng dạy, bản thân luôn cố gắng học hỏi, tìm tòi, rút kinh nghiệm để nhằm tìm cho mình một phương pháp tối ưu trong hoạt động giảng dạy. Trên cơ sở chỉ mang tính thực nghiệm, tôi xin mạnh dạn trình bày một số phương pháp mà tôi đã vận dụng có hiệu quả trong hoạt động giảng dạy phân môn Âm nhạc thường thức. Hy vọng rằng đây sẽ là những ý kiến bổ ích để cho các đồng nghiệp có thể tham khảo trong hoạt động giảng dạy của mình

Năm học 2019– 2020 tiếp tục thực hiện “Năm học đẩy mạnh ứng dụng CNTT, đổi mới quản lý tài chính và xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. 

Trên tinh thần nội dung đó Sở GD-ĐT Lâm Đồng đã chỉ đạo và tổ chức hướng dẫn cho giáo viên các môn học triển khai việc tích hợp, lồng ghép việc sử dụng các công cụ CNTT vào quá trình dạy các môn học của mình. Cụ thể là: Giáo viên bộ môn dạy nhạc cần tự khai thác, trực tiếp sử dụng các phần mềm dạy nhạc phù hợp với nội dung và phương pháp của môn nhạc, tránh sử dụng giáo viên tin học soạn chương trình dạy nhạc theo hướng lập trình. Giáo viên môn văn có thể tích hợp dạy phương pháp trình bày văn bản. Tương tự như vậy với các môn hoạ, ngoại ngữ, toán,  lịch sử,… Giáo viên cần tích cực tham gia giới thiệu và  tham khảo các phần mềm ứng dụng tích hợp vào các môn học trên website Bộ và trên Diễn đàn mạng giáo dục để cùng chia sẻ kinh nghiệm, trao đổi học tập. 

Là giáo viên giảng dạy bộ môn Âm nhạc, cùng với sự hỗ trợ của thiết bị, việc tạo điều kiện thuận lợi từ BGH nhà trường đang công tác, tôi đã tích cực tìm hiểu nghiên cứu sử dụng các phần mềm và đưa vào thực nghiệm trong dạy học, bước đầu đã có những kết qủa khả quan. Trong bài viết này tôi không đi sâu vào trình bày các phần mềm mà chỉ giới thiệu khả năng ứng dụng cụ thể của CNTT trong một số bài dạy điển hình của phân môn nhạc lí - Tập đọc nhạc lớp 6. Đó là lí do tôi chọn báo cáo chuyên đề:  “Ứng dụng CNTT trong dạy – học phân môn Nhạc lý- Tập đọc nhạc lớp 6"

II. NỘI DUNG:

 1.THỰC TRẠNG:

Âm nhạc là nghệ thuật thính giác thường sử dụng âm thanh, được phát ra từ giọng nói của con người hay các loại nhạc cụ. Do dựa trên nhiều âm điệu, giai điệu với nhiều cung bậc và âm sắc khác nhau mà âm nhạc có sức truyền tải các nội dung cảm xúc, hình tượng mang tính thẩm mỹ khác nhau.

Âm nhạc có vai trò rất to lớn trong đời sống tinh thần của con người, đặc biệt có ảnh hưởng đến nhịp điệu sống sôi nổi, mạnh mẽ, năng động của thế hệ trẻ ngày nay. Do ảnh hưởng tiến bộ của khoa học, kỹ thuật, phương tiện được sử dụng trong hoạt động âm nhạc ngày càng hiện đại hơn, nhất là kỹ thuật âm thanh đã nâng âm nhạc lên vị trí cực kỳ quan trọng trong đời sống hiện tại của con người.  

         Để học sinh học tốt môn âm nhạc thì trước hết giáo viên phải giúp học sinh mở rộng, hiểu sâu thêm về nghệ thuật diễn tả nội tâm khi trình bày.

         Thông qua hoạt động này giúp học sinh rèn luyện kỹ năng giao tiếp. Kỹ năng vận động, bồi dưỡng phương pháp tự học, tự nghiên cứu.

1.1/ Thuận lợi:

a. Giáo viên:

Được sự giúp đỡ quan tâm tận tình của Ban Giám Hiệu nhà trường, đã tạo mọi điều kiện tốt nhất cho việc học tập của các em và việc giảng dạy của giáo viên.

Giáo viên được dạy đúng chuyên môn nghiệp vụ của mình đã được đào tạo.

Giáo viên quan tâm tới học sinh, tận tâm với nghề, có sáng tạo trong việc đổi mới phương pháp dạy học.

b. Học sinh:

Hầu hết các em đều ham thích môn học.

Có đầy đủ sách giáo khoa và đồ dùng học tập.

   Các em được học từ những bài đầu tiên lớp 6 về nhạc lý và tập đọc nhạc. Ở lớp 6 các em đã được làm quen với một số kí hiệu ghi chép nhạc đơn giản thông qua trò chơi để tập nhận biết tên nốt nhạc, vị trí các nốt nhạc trên khuông, hình nốt nhạc như : tròn, trắng, đen, móc đơn, móc kép và dấu lặng đen, lặng đơn. Đồng thời cũng được ứng dụng vào các bài tập đọc nhạc đơn giản .

1.2/ Khó khăn:

  a. Giáo viên:

Thời gian còn hạn chế, 1 tuần chỉ có 1 tiết  với thời gian 45’, mà việc dạy phân môn nhạc lý- tập đọc nhạc chỉ chiếm khoảng 30’trong tiết học.

Chưa có phòng học bộ môn nên còn hạn chế gây ảnh hưởng cho các lớp học bộ môn văn hóa. Học sinh chưa được thực hành nhiều về kĩ năng ca hát và biểu diễn vì âm thanh trong lớp còn bị hạn chế.

b. Học sinh:

Một số học sinh còn có tâm lí coi đây là môn phụ nên không có sự đầu tư học bài ở nhà.

HS còn nhút nhát , chưa mạnh dạn trước tập thể.

Việc nhận biết các nốt trên khuông nhạc của HS còn chậm , không đồng đều, do đó một số em còn chưa tập trung và chán nản lười học chưa cố gắng. 

2. PHƯƠNG PHÁP:

Để giờ học có hiệu quả như mong muốn, tôi đã lựa chọn một số phương pháp phù hợp với phân môn, phù hợp với khả năng của bản thân và điều kiện về cơ sở vật chất của nhà trường. Sau nữa là sự phối hợp một cách hợp lý các giải pháp trong từng tiết dạy, để phù hợp với trình độ tiếp thu của từng đối tượng học sinh.

3. BIỆN PHÁP :

          + Hình thành và phát triển năng lực và cảm thụ Âm nhạc của HS tạo cho các em có trình độ văn hoá âm nhạc nhất định, góp phần giáo dục toàn diện hài hoà nhân cách. 

  + Khích lệ HS hăng hái tham gia hoạt động âm nhạc làm cho đời sống tinh thần phong phú, lành mạnh tạo điều kiện cho các em bộc lộ và phát triển năng khiếu âm nhạc. 

          + Mở rộng hiểu biết về truyền thống âm nhạc Việt Nam và tinh hoa âm nhạc thế giới góp phần bồi dưỡng đạo đức, trí tuệ, tạo không khí vui tươi lành mạnh. 

 3.1. Nội dung của bộ môn âm nhạc

a. Môn Âm nhạc gồm có ba phân môn

-Học hát. 

-Nhạc lí -Tập đọc nhạc

-Âm nhạc thường thức. 

b. Nội dung cơ bản của phân môn Nhạc lí -Tập đọc nhạc

Phân môn Nhạc lí -Tập đọc nhạc là một trong ba phân môn của môn học Âm nhạc ở trường THCS có các bước là: 

- Giới thiệu kí hiệu âm nhạc (hình nốt, trườngđộ, dấu nhắc lại, khung thay đổi......)

- Đọc từng nốt nhạc. 

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm của bài TĐN. 

- Đọc hoàn chỉnh bài và ráp lời ca.

- Vỗ được phách và tiết tấu của bài. Kết hợp thêm đánh nhịp

Những dạng bài trên có đặc điểm và tính chất khác nhau, do đó mỗi dạng bài nên theo một qui trình dạy học riêng. Dạy tốt phân môn Nhạc lí -Tập đọc nhạc chính là góp phần vào việc hình thành trình độ văn hoá âm nhạc nhất định cho HS theo như  mục tiêu môn học đề ra. 

3.2.Ý nghĩa và nhiệm vụ của phân môn Nhạc lí -Tập đọc nhạc

 *Ý nghĩa

- Giúp cho HS có thêm những hiểu biết về nghệ thuật âm nhạc, tác dụng của âm nhạc đối với đời sống… 

- HS được bồi dưỡng về thị hiếu, thẩm mỹ và nâng cao năng lực, cảm thụ âm nhạc, xác định trách nhiệm trong việc xây dựng một nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. 

* Nhiệm vụ

- Dạy học Nhạc lí -Tập đọc nhạcphải đem tới cho HS những kiến thức âm nhạc dễ hiểu, phổ thông, nhưng không đơn thuần bằng sự thuyết giảng mà HS phải được nghe và nhìn cụ thể. 

        - Dạy họcNhạc lí -Tập đọc nhạcphải chuyển tải được tất cả những nội dung được quy định trong chương trình dạy học. 

4. Phương tiện và đồ dùng dạy học cho phân môn  Nhạc lí -Tập đọc nhạc   

Để dạy  tốt nội dung Nhạc lí -Tập đọc nhạccần có những phương tiện và đồ dùng dạy học như: 

-  Băng, đĩa nhạc. 

-  Nhạc cụ.

- Hình ảnh trực quan về các bài TĐN

- Các tư liệu tham khảo… 

Dạy Nhạc lí -Tập đọc nhạckhông thể chỉ dạy bằng lời giảng của mình, muốn đạt hiệu qủa cao, GV phải cố gắng minh hoạ bằng âm thanh, hình ảnh và các bài thực hành… Để thực hiện tất cả nội dung nêu trên cần phải thay đổi mới phương pháp giảng dạy, việc GV chuẩn bị phương tiện cho tiết dạy, trong điều kiện các trường THCS hiện nay, thiết bị dạy học tuy cũng có nhưng chưa đầy đủ, và chưa thể đáp ứng yêu cầu như mong muốn. Trong những thời gian gần đây, được sự đầu tư của dự án ODB( cung cấp phòng đa chức năng), tôi đã mạnh dạn đổi mới phương pháp giảng dạy với sự trợ giúp của PM Power Point, và đã thấy được hiệu qủa một cách đáng kể.          

Kết quả học tập khi chưa áp dụng CNTT

Thời gian trước đây mặc dù đó sử dụng nhiều phương pháp và phương tiện trong dạy học nhưng kết quả cho thấy đa số HS muốn học phần nhạc lý không nhiều. 

- 50% học sinh thích nghe nhạc. 

- 35% học sinh thích học Nhạc lí -Tập đọc nhạc . 

- 25% học sinh không chú ý trong bài dạy. 

4.1. Sự cần thiết của ứng dụng CNTT trong dạy học, thực hiện đổi mới phương pháp giáo dục

a.    Dạy và học ứng dụng  CNTT

Học là một quá trình thu nhận thông tin; dạy là phát thông tin và giúp người học thực hiện quá trình trên một cách có hiệu qủa, nếu nội dung bài chỉ truyền tới người học bằng văn bản thì người học có thể sẽ kém hứng thú. Nhờ sự phát triển của KHKT, quá trình dạy học có thể sử dung các phương tiện dạy học sau: 

-Đèn chiếu Overhead. 

-Video-projector. 

-Phần mềm dạy học. Công nghệ kiểm tra trên vi tính. 

-Sử dụng Internet. 

Ở đây tôi đã ứng dụng Video-projector trong bài giảng, dạy học với phương tiện tôi thấy có các ưu thế sau: 

-GV chuẩn bị một lần mà được giảng dạy nhiều lần. 

- Các phần mềm dạy học thay thế GV thực hành, tăng tính năng động cho người học. 

-GV trình bày bài giảng sinh động, dễ dàng cập nhật thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng của khoa học hiện đại. 

-Phương tiện hỗ trợ làm tăng thêm hiệu qủa đối với những bài giảng khó, phức tạp. 

Sau mỗi tiết học có sự củng cố bài bằng các hoạt động như trò chơi xem hình ảnh, nghe nhạc giải đoán ô chữ,rung chuông vàng...khiến cho các em nhớ bài học rất lâu và hứng thu say mê môn học.

-HS không bị thụ động khi các hoạt động của GV đã chuẩn bị ở bài giảng. 

b. CNTT với vai trò phương tiện, thiết bị dạy học 

Trong những năm trở lại đây, ứng dụng CNTT trong dạy học được đẩy mạnh và đạt hiệu qủa tích cực. Một trong những yếu tố dễ nhận thấy là một giờ học có ứng dụng CNTT thì việc truyền đạt kiến thức- luyện tập kĩ năng của GV được cải thiện, HS dễ tiếp thu bài học và giờ học sinh động, lôi cuốn các em vào bài học và chất lượng giờ học được nâng cao.. Tất cả các môn học đều có đặc thù khác nhau, vì vậy việc vận dụng các thiết bị công nghệ và phần mềm tin học cũng khác nhau nhưng nhìn chung ứng dụng CNTT trong dạy học là một việc làm hết sức cần thiết nhằm nâng cao chất lượng dạy học và từng bước đổi mới phương pháp dạy học theo hướng hiện đại hoá, không những đáp ứng nhu cầu bộ môn mà còn dần dần tạo cho HS làm quen với phương pháp học tập hiện đại, GV cũng từng bước nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ của mình để đáp ứng với yêu cầu công tác trong thời đại mới

 4.2. Tính hiệu qủa của việc ứng dụng CNTT vào giảng dạy phân môn Nhạc lí -Tập đọc nhạc 

Trong những năm chưa có điều kiện ứng dụng CNTT trong dạy học, thiết bị dạy học chỉ có đàn Organ và máy cassette, một số học sinh có năng khiếu thì việc học rất đơn giản nhưng đa số học sinh khác việc tiếp thu và thực hành âm nhạc gặp rất nhiều khó khăn; vì vậy việc giáo dục văn hoá âm nhạc cho các em còn nhiều hạn chế. Thông qua các tác phẩm âm nhạc, thông qua thực hành ca hát , tập đọc nhạc giúp các em tiếp cận và lĩnh hội nghệ thuật nhưng thực tế do điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị còn thiếu thốn nên việc dạy học âm nhạc chưa đạt hiệu quả. Từ khi nhà trường đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong dạy học với tất cả các môn học, dần dần chất lượng giờ dạy được nâng cao, học sinh hứng thú hơn với môn học và bước dầu đã đạt được những kết quả nhất định. 

- 50% học sinh thích nghe nhạc. 

- 45% học sinh thích Nhạc lí -Tập đọc nhạc. 

- 05% học sinh không chú ý trong bài dạy. 

  Với môn âm nhạc, khi được học và thực hành âm nhạc bằng những thiết bị công nghệ và các phần mềm được ứng dụng, đa số các em đều rất thích thú và chất lượng thực hành cũng cao hơn hẳn. Giờ học nhạc được tiến hành nhẹ nhàng hơn, lôi cuốn hơn. Các em có năng khiếu thì việc tiếp thu và thực hành bài học trở nên đơn giản và chất lượng, các em chưa phát triển được năng khiếu cũng tích cực hơn trong học tập. Đa số học sinh dần dần yêu thích môn học hơn, như trước đây số học sinh chưa phát triển năng khiếu âm nhạc thì giờ học nhạc đối với các em rất khó khăn, thường hay né tránh khi giáo viên yêu cầu thực hành. Trong những năm gần đây, thái độ của học sinh với môn học trở nên tích cực hơn, một tiết học âm nhạc có ứng dụng CNTT sẽ lôi cuốn các em, phương pháp dạy học hiện đại đã được chứng minh qua kết quả cụ thể. 

* PHỐI KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG PHÁP TRONG TIẾT HỌC:

Ở trường THCS, phân môn âm nhạc thường thức chủ yếu  HS chỉ nghe giảng và tiếp nhận bài . Qua đó HS biết được nhạc sĩ và tác phẩm.... khi dạy, GV phải thông qua tiếng đàn, giọng hát và tác phẩm cùng những hiện tượng âm nhạc cụ thể để HS cảm nhận được âm thanh. Muốn thực hiện được điều đó, GV không chỉ sử dụng một phương pháp mà cần phải có sự phối hợp giữa nhiều phương pháp. Sự phối hợp đó được GV lựa chọn khi áp dụng vào từng dạng bài và tùy vào đối tượng HS. Cụ thể là phương pháp trực quan:

Trong các giờ học âm nhạc việc sử dụng phương pháp trực quan là rất cần thiết. Đây cũng là phương pháp chính mà GV sử dụng khi dạy phân môn này. Khi nhận thức sự vật, con người thường đi từ “trực quan sinh động” đến “tư duy trừu tượng”. Đối với môn âm nhạc, muốn các em tiếp thu nhanh bài học cần phải đảm bảo 2 yếu tố “nghe” và “nhìn”. Khi được nghe, nhìn và được hướng dẫn cụ thể, các em có thể tự mình rút ra được những kiến thức đã học và áp dụng vào việc thực hành.

Tuy nhiên, lưu ý khi vận dụng phương pháp này GV cần phải chuẩn bị trước các đồ dùng, thiết bị dạy học thật chu đáo như: nhạc cụ, bài giảng điện tử , sưu tầm một số bài hát; và các thao tác sử dụng thiết bị dạy học. 

Như vậy với phương pháp trực quan, phân môn Nhạc lí -Tập đọc nhạc không bị coi là nhàm chán khi chúng ta sử dụng và kết hợp  những phương pháp nói trên. Chính những điều này là khởi nguồn để tạo nên sự hứng thú đối với môn học, hình thành ở các em sự yêu thích và cảm nhận tốt hơn với bộ môn mang tính nghệ thuật này.

4. KẾT QUẢ:

Qua vài năm ứng dụng giải pháp trên, tôi đã thu được kết quả như sau:

  Học sinh ngày càng mạnh dạn hơn trong thực hành âm nhạc, yêu thích ca hát và có thái độ đúng đắn với loại hình nghệ thuật này. Số học sinh khá, giỏi bộ môn âm nhạc ngày càng tăng, số học sinh yếu giảm; có thể năng khiếu chưa phát triển tốt nhưng học sinh tích cực hơn trong học tập và chất lượng bộ môn được nâng cao rõ rệt.  

III/ KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ:

1/ Kết luận:

Qua thực tế giảng dạy bộ môn Âm nhạc ở trường THCS, cùng với những kiến thức đã học và những ý kiến đóng góp của bạn bè đồng nghiệp, bản thân tôi đã rất cố gắng để tìm ra những phương pháp tối ưu khi giảng dạy. Từ đó mà tôi đã rút ra được một số kinh nghiệm sau đây:

- Trước khi dạy một bài , GV cần chuẩn bị các phương tiện liên quan đến tiết học như: nhạc cụ, bài giảng điện tử và một số câu hỏi về về nội dung bài học. Trong đó nhạc cụ và máy tính, máy chiếu là phương tiện không thể thiếu trong mỗi bài học, nhằm giúp HS phát triển tai nghe qua âm thanh trên đàn. 

- Đối với những tiết học có 2 nội dung trọng tâm (NHẠC LÝ-TĐN) thì GV cần hướng vào đối tượng HS khá-Tb để phân chia thời gian hợp lý.                                                                                  

- Trong các tiết học, GV cần phải tránh tình trạng “dạy chay” để thu hút sự chú ý của học sinh. Các em sẽ tham gia hoạt động học tập tích cực nếu GV biết cách phối kết hợp các phương tiện và phương pháp dạy học.  

2/ Đề xuất - kiến nghị:  

Qua quá trình giảng dạy giúp HS nắm vững kiến thức, Tôi đưa ra một số đề xuất kiến nghị sau:

- Nhà trường nên thường xuyên tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề bồi dưỡng nâng cao trình độ cho giáo viên.

- Tạo điều kiện thuận lợi về cơ sở vật chất, phương tiện, thiết bị dạy học để góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy.

- Đối với giáo viên không ngừng học hỏi nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.

- Tăng cường dự giờ đồng nghiệp để học hỏi kinh nghiệm.

Trong quá trình thực hiện chuyên đề, chắc chắn sẽ còn nhiều thiếu sót và hạn chế, rất mong được sự quan tâm của BGH, đồng nghiệp góp ý, bổ sung để chuyên đề hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn./.

V. PHÂN CÔNG GIÁO VIÊN : 

- Viết chuyên đề : Cô Nguyễn Thị Hương

- Dạy chuyên đề : Cô Ngô Thanh Hương

Xét duyệt của Tổ Chuyên Môn Đà lạt, ngày 14 tháng 10 năm 2019                                                                                                                    

                                                                            Người viết báo cáo

                                                                          NGUYỄN THỊ HƯƠNG

XÉT DUYỆT CỦA BAN GIÁM HIỆU