MỘT SỐ GIẢI PHÁP DẠY HỌC TIẾNG ANH THEO HƯỚNG TIẾP CẬN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC DÀNH CHO HỌC SINH THCS.

Thứ tư - 26/05/2021 11:46

TRƯỜNG THCS & THPT TÂY SƠN

TỔ NGOẠI NGỮ THCS

I. ĐẶT VẤN ĐỀ :

Trung học cơ sở (THCS) là cấp học bản lề, tạo nền tảng vững chắc cho HS bước vào trường trung học phổ thông, trung học chuyên nghiệp và tiếp theo là cao đẳng, đại học. Việc nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh bậc THCS giúp HS phát triển mạnh khả năng giao tiếp, tư duy, nâng cao năng lực ngoại ngữ nói riêng và năng lực hội nhập, thích ứng thực tiễn nói chung. Vì vậy, nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh theo hướng tiếp cận năng lực HS trường THCS là một yêu cầu cấp thiết, có ý nghĩa lí luận, sư phạm và thực tiễn.

Trong lịch sử phát triển giáo dục có 3 cách tiếp cận: Nội dung, mục tiêu và tiếp cận phát triển (năng lực). Nếu tiếp cận nội dung chú trọng truyền thụ nội dung kiến thức, thì tiếp cận mục tiêu chú trọng đánh giá kết quả học tập

(kiến thức, kỹ năng, thái độ) thì tiếp cận

phát triển hướng tới năng lực người học.

Dạy học TCNL được phát triển trên cơ sở

của dạy học tiếp cận nội dung và tiếp cận

mục tiêu. Đặc trưng cụ thể là phát triển

năng lực người học (định hướng kết quả đầu

ra của quá trình dạy học), phát triển toàn

diện phẩm chất và năng lực; chú trọng vận

dụng kiến thức vào tình huống thực tiễn,

chuẩn bị năng lực giải quyết các tình huống

của cuộc sống và nghề nghiệp, giúp người

học thích ứng với sự thay đổi của xã hội. Ở

đây, giáo viên (GV) tổ chức, tư vấn, hỗ trợ

giúp người học tự lực, tích cực và sáng tạo

trong học tập. Người dạy chú trọng sử dụng các quan điểm, phương pháp, kỹ thuật, thủ thuật dạy học tích cực giúp người học trải nghiệm thực tế tìm kiếm và vận dụng kiến thức.

Dạy học tiếng Anh theo hướng TCNL HS là dạy học đáp ứng chuẩn đầu ra, chủ yếu đánh giá năng lực tiếng Anh tổng hợp, được biểu hiện cụ thể ở khả năng sử dụng tiếng Anh một cách thành thạo cả 4 kỹ năng nghe, nói, đọc, viết và có thể vận dụng ngôn ngữ vào mọi tình huống giao tiếp. Vì thế, chương trình dạy học định hướng phát triển năng lực tập trung vào việc mô tả chất lượng đầu ra, có thể coi là “sản phẩm cuối cùng” của quá trình dạy học. Chương trình này không quy định những nội dung dạy học chi tiết mà quy định kết quả đầu ra mong muốn của quá trình giáo dục, trên cơ sở đó đưa ra những hướng dẫn chung về việc lựa chọn nội dung, phương pháp, tổ chức và đánh giá kết quả nhằm đảm bảo thực hiện được mục tiêu dạy học. Hiện nay, hệ thống các trường cao đẳng, đại học cũng như các trường phổ thông đánh giá năng lực ngoại ngữ (tiếng Anh) theo Khung tham chiếu chung châu Âu về ngôn ngữ. Và theo định hướng nội dung Chương trình GDPT mới năm 2018, sau khi học xong môn Tiếng Anh cấp trung học cơ sở, học sinh có thể đạt được trình độ tiếng Anh Bậc 2 của Khung năng lực ngoại ngữ 6 bậc dùng cho Việt Nam. Chính vì thế dạy học tiếng Anh theo hướng TCNL HS đáp ứng được yêu cầu dạy tiếng Anh ở hiện tại và trong tương lại. Đặc biệt,

đây là một trong những phương pháp giảng đáp ứng được mục tiêu của Chương trình GDPT mới năm 2018 đối với bộ môn tiếng Anh.

II. THỰC TRẠNG:

Như chúng ta đã biết hoạt động dạy học tiếng Anh ở trường THCS hiện nay đã được thực hiện tương đối chặt chẽ, đặc biệt là hồ sơ dạy học. Nhà trường đã chú trọng đầu tư cơ sở vật chất, tạo điều kiện và khuyến khích đội ngũ GV nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. Hoạt động dạy học tiếng Anh đã được thực hiện tương đối đa dạng bằng việc sử dụng các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học, sử dụng nhiều phương tiện dạy học hiện đại, kết hợp các hình thức và phương pháp đánh giá định tính với đánh giá định lượng, đánh giá thời điểm và đánh giá quá trình. Tuy vậy, GV còn tuân thủ nghiêm ngặt các hoạt động được thiết kế trong sách giáo khoa, chưa có sự linh hoạt và mềm dẻo vì vậy chưa phù hợp với trình độ nhận thức và năng lực của HS. Việc sử dụng quy trình cũng như kỹ thuật dạy học cá nhân kết hợp với dạy học hợp tác, dạy học phân hóa còn có những hạn chế nhất định. Hình thức đánh giá quá trình chưa được thực hiện rõ nét, quan tâm nhiều đến thành tích hơn là phát triển năng lực học tập cho HS; rèn kỹ năng đọc và viết nhiều hơn là kỹ năng nghe và nói. Năng lực tự học tiếng Anh của HS trong điều kiện đa phương tiện còn nhiều hạn chế. Phần lớn HS chỉ thực hiện nhiệm vụ GV giao hoặc gắn với điểm số. Chỉ có mộ số ít HS yêu thích môn tiếng Anh mới tự giác hoàn thành bài tập, tham khảo tài liệu; năng lực nghe và nói yếu hơn đọc và viết. Nhìn chung HS nắm được kiến thức cơ bản về ngữ pháp, từ vựng; thực hiện các bài đọc hiểu như đọc và trả lời câu hỏi; đọc và lựa chọn đáp án đúng; đọc và điền từ…, hoàn thành bài tập sắp xếp các từ xáo trộn thành câu, viết lại câu, viết đoạn văn. Tuy nhiên HS còn mắc nhiều lỗi về ngữ pháp và từ vựng hoặc bỏ qua bài viết, hạn chế về năng lực nghe hiểu, năng lực thuyết trình, giao tiếp và viết bài luận.

III. NGUYÊN NHÂN:

- Thời gian giáo viên nghiên cứu tài liệu và cập nhật phương pháp mới còn hạn chế, còn khó khăn khi tổ chức dạy học thực hành, trải nghiệm cũng như kiểm tra, đánh giá (KTĐG) quá trình và xây dựng môi trường học tập mở.

- Hoạt động dạy học chủ yếu diễn ra trong nhà trường, lớp học; chú trọng dạy ngữ pháp, vốn từ, nặng về thi cử; đánh giá chủ yếu năng lực đọc, viết, nặng về điểm số.

- Môi trường học tiếng Anh, giao tiếp còn hạn chế, chưa được gia đình quan tâm đúng mực. HS chưa xác định được động cơ học tập và dành nhiều thời gian cho việc tự học; HS cảm thấy nặng nề trong học tập, học chủ yếu để thi cử; hiểu biết về văn hóa xã hội còn khiêm tốn.

- Mô hình tiếng Anh cộng đồng như thư viện mở, góc tiếng Anh, các hoạt động ngoại khóa trong phạm vi toàn lớp, toàn trường, phong trào học ngoại ngữ còn chưa được qua tâm đúng mức. Cơ sở vật chất, trang thiết bị, nguồn học liệu còn hạn chế.

IV. GIẢI PHÁP.

Từ thực trạng dạy học tiếng Anh nêu trên, một số giải pháp nâng cao chất lượng theo hướng tiếp cận năng lực học sinh được đề xuất là:

Một là, nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh và KTĐG theo hướng TCNL HS, trong đó chú trọng nâng cao năng lực dạy học kết hợp với kiểm tra - đánh giá quá trình, đánh giá theo chuẩn đầu ra, thể hiện: phát triển chương trình dạy học và khai thác nguồn học liệu đảm bảo tính phân hóa về nhận thức, trình độ và đặc điểm tâm sinh lý của HS.

Hai là, thiết kế đa dạng và linh hoạt các hoạt động trong mỗi tiết học như warm up, vocabulary, grammar, listening, writing, reading, speaking… hoặc bài tập củng cố kiến thức,

tổ chức trò chơi, các hoạt động để đánh giá kết quả học tập. Trong mỗi hoạt động, xác định được mục tiêu, nội dung, cách thức, điều kiện tổ chức; phương thức kiểm tra, đánh giá người học cũng như dự kiến các phương án có thể xảy ra. Lựa chọn và thiết kế phiếu học tập, tranh ảnh, video… phục vụ cho các hoạt động học tập. Chú trọng trang bị kiến thức về văn hóa, tập trung phát triển kĩ năng nghe, nói qua các hoạt động project, hoạt động góc, tổ chức dạy học phân hóa theo trình độ nhận thức và đặc điểm tâm lý của HS.

Bên cạnh sử dụng các phương pháp dạy học như trực quan, vấn đáp, thực hành…, GV cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực: dạy học theo góc cho các giờ looking back, học theo dự án các tiết project; sử dụng kĩ thuật khăn trải bàn, mảnh ghép, sơ đồ tư duy, động não trong các giờ phát triển kĩ năng nói và viết.

Đa dạng hóa môi trường học tiếng Anh thông qua các hình thức nhóm/cặp, cá nhân, toàn lớp, trò chơi học tập, sắm vai, sân khấu hóa… tạo sự đa dạng tương tác giữa GV với HS, giữa HS với HS, phát triển kỹ năng giao tiếp.

Song song với việc sử dụng các bài kiểm

tra thường xuyên, định kỳ, GV tăng cường đánh

giá quá trình, kết hợp đánh giá của thầy với tự

đánh giá của trò. Để đánh giá định kì, GV nắm

vững kĩ thuật xây dựng ma trận đề thi, xác định

được các trọng số của từng nội dung; ra đề; xây

dựng được các tiêu chí chấm điểm, phân tích kết

quả kiểm tra. Đánh giá quá trình trong tiết học

dự án, sử dụng hồ sơ học tập, nhật ký học tập.

Ba là, rèn năng lực tự học tiếng Anh cho

HS, trong đó, các giải pháp rèn năng lực tự học

trên lớp như sử dụng ngôn ngữ đích (target

language) bằng ngôn từ dễ hiểu để HS được

quen với ngôn ngữ tiếng Anh; thiết lập và lưu giữ sổ từ vựng để ghi chép, lưu giữ từ mới, các thông tin liên quan; sử dụng phiếu ra/ vào lớp (admit and exit slips) để phản ánh về bài học/ bài tập đã học; sử dụng kĩ thuật Think- Pair- Share giúp HS suy nghĩ, thảo luận và chia sẻ về nội dung bài học. Các giải pháp nâng cao năng lực tự học ngoài lớp như dạy học dự án, ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng nhật ký học tập…

Bốn là, xây dựng mô hình tiếng Anh